การคิดอย่างมีวิจารณญาณ

การคิดอย่างมีวิจารณญาณ เป็นกระบวนการคิดที่มีการพิจารณากลั่นกรองไตร่ตรองอย่างดีการคิดที่รอบคอบ สมเหตุสมผล

ทักษะ และลักษณะการคิด
ปัญหา ต้องอาศัย
(๑) การคิดวิเคราะห์
(๒) การคิดลึกซึ้ง
(๓) การคิดอย่างมีเหตุผล
(๔) การคิดละเอียด ครอบคลุม

เป้าหมาย ต้องอาสัย
(๑) การวิเคราะห์
(๒) การผสมผสาน
(๓) การคิดลึกซึ้ง
พิจารณากลั่นกรอง ต้องอาศัย
(๑) มีเหตุผล
(๒) คิดกว้าง ครอบคลุม
(๓) คิดไกล
(๔) คิดละเอียด รอบคอบ ถูกทาง

ปัจจัยเสริม และปัจจัยอุปสรรค
ปัจจัยเสริม
- ความสามารถด้านทักษะการคิด และลักษณะการคิดที่เกี่ยวข้องกับการ วิเคราะห์ สังเคราะห์
- ความรู้ และข้อมูลที่เกี่ยวข้อง รู้กว้าง
-การใช้เทคนิคระดมสมอง
ปัจจัยอุปสรรค
- คิดง่าย ทำก่อนแก้ภายหลัง (มักง่าย)
- มีข้อมูลไม่สมบูรณ์

การคิดแบบอริยสัจ 4

4กระบวนการคิดแบบอริยสัจสี่มีลักษณะคล้ายกับการคิดแบบวิทยาศาสตร์ มีองค์ประกอบ 4 ประการ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค กล่าวคือ
(๑)ขั้นตอนการคิดเกิดสภาพปัญหาหรือความคับข้องใจ(ทุกข์)
(๒)วิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหา(สมุทัย)
(๓)ระบุประเด็นปัญหาเลือกวิธีปฏิบัติเพื่อให้ปัญหาหมดไป(มรรค)
(๔)วัตถุประสงค์สภาวะของปัญหาลดลงหรือหมดไป(นิโรธ)

กิจกรรม
นักศึกษาลองใช้แระบวนการคิดตามแนวคิดแบบ อรยสัจ4 ของพระพุทธเจ้า ตามปัญหาต่อไปนี้ แล้วร่วมกันแสดงความคิดเห็นด้วย...
ปัญหาของครอบครัวหนึ่งลูกชาย 2 คนติดเล่นเกมคอมพิวเตอร์ จนไม่เป็นอันเรียนหนังสือเวลาไปโรงเรียนมักจะหนีไปเล่นเกมที่ร้านข้างโรงเรียน กลับบ้านก็จะนั่งเล่นเกมอยู่หน้าจอคอมพิวเตอร์แม้รับประทานอาหารก็เช่นเดียวกันพ่อแม่ควรจะทำอย่างไร (คิดตามแนวอริยสัจสี่)

การคิดตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์

การคิดตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ความหมายการคิดตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เป็นการคิดที่ดำเนินตามขั้นตอนที่เรียกว่า ระเบียบวิธีทางวิทยาศาสตร์มีขั้นตอนโดยสรุป คือ
(๑)ขั้นสังเกต
(๒)ชั้นตั้งปัญหา
(๓)ขั้นตั้งสมมติฐาน
(๔)ขั้นรวบรวมข้อมูล
(๕)ขั้นสรุป

ทักษะ และลักษณะการคิด
การตั้งปัญหา ต้องใช้ทักษะการคิด
(๑)การคิดวิเคราะห์
(๒)การคิดอย่างมีเหตุผล
(๓)การคิดถูกทาง
การตั้งสมมติฐาน ต้องอาศัย
(๑)การคิดอย่างมีเหตุผล
(๒)การคิดวิเคราะห์
(๓)การคิดริเริ่ม
(๔)การคิดกว้าง
การรวบรวมข้อมูล ค้องอาศัย
(๑)การคิดอย่างมีเหตุผล
(๒)การคิดริเริ่ม
(๓)การคิดละเอียด ชัดเจน
(๔)การคิดไกล
สรุปผล ต้องอาศัย
(๑)การคิดอย่างมีเหตุผล
(๒)การคิดวิเคราะห์
(๓)การคิดลึกซึ้ง

การคิดแบบต่างๆ

รูปแบบการคิด มีลักษณะต่างๆ ดังนี้
(๑)การคิดตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์(Scientific Thinking)
(๒)การคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Critical Thinking)
(๓)การคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking)
(๔)การคิดแบบอริยสัจ 4
(๕)การคิดเชิงรุก

คนรุ่นใหม่ต้อง...

• สื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ
• คิดเป็นระบบ มีวิจารณญาณ
• แก้ปัญหาซับซ้อนอย่างฉลาด
• มีวินัย ปรับตัวเก่ง
• คล่อง ทันโลก
• ใช้เทคโนโลยีอย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ

การคิดของคนทั่วไปจะต่างกัน 2 อย่าง คือการคิดทางบวกและการคิดทางลบ แสดงน้ำหนักของการคิดดังนี้

คิดทางบวก/คิดทางลบ
60%/40% มักจะประสบความสำเร็จ
50%/50%ไม่ค่อยประสบความสำเร็จ
40%/60%

นักศึกษา Com9 ว่าจริงหรือไม่...ใครว่าจริง/ไม่จริง ช่วยให้เหตุผลกันหน่อย